روز اول زندگی

لمس آیات قرآن با وضو

لا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ

لمس نمی­کنند قرآن را جز پاکیزگان. (واقعه/79)

 

شعر:

حافظا در کنج فقر و خلوت شبهای تار                 تا بود وردت دعا و درس قرآن غم مخور

--------------

صبح خیزی و سلامت طلبی چون حافظ                  هر چه کردم همه از دولت قرآن کردم

تفسیر:

  منظور از «مطهرون» در آیه «لا یَمَسُّهُ إِلاَّ الْمُطَهَّرُونَ» در سوره واقعه چه کسانی‏اند؟

درباره این آیه شریفه دو نظر وجود دارد:

1-یعنی، قرآن را مسّ نمی‏کند، مگر «مطهرون» و مقصود از «مس» می‏تواند علم به قرآن باشد. در این صورت «مطهرون» کسانی‏اند که قلب آنان از تعلق به غیر حق تعالی پاک گشته است. نمونه کامل آن، معصومان می‏باشند:  (إِنَّما یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً)  «خداوند فقط می‏خواهد پلیدی و گناه رااز شما اهل‏بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد»(احزاب/33) که به جهت عدم تعلق به غیر خدای تعالی، توفیق مس علم و حقیقت قرآن روزیشان شده است

2- می‏تواند منظور از آن دستور باشد؛ یعنی، قرآن را نباید مس کند، مگر «مطهرون» و پاکان. در این صورت مقصود از «مس» همین مس ولمس ظاهری و مقصود از پاکان، پاک بودن از حدث و خبث و داشتن طهارت ظاهری شرعی است. در این صورت همگان می‏توانند با داشتن طهارت شرعی(وضو یا غسل ویا تیمم) قرآن رامس کنند.

دو معنایی که از آیه شریفه فهمیده می‏شود قابل جمع نیز هست؛ یعنی آیه شریفه در عین حال که یک حکم شرعی را برای عموم مردم بیان می‏کند و به آنان می‏گوید بدون طهارت نباید قرآن را مس کنند، یک حقیقت را نیز بیان می‏کند که حقیقت قرآن و علم قرآن را مس نمی‏کند، مگر «مطهرون» و مطهرون را در جای دیگر اهل بیت و معصومین(ع) معرفی می کند. بنابراین هر چه مرتبه طهارت بالاتر باشد، مرتبه درک معارف و حقایق قرآنی نیز بالاتر خواهد بود

این از ویژگی‏های قرآن مجید است که مفهوم آیات آن، دارای چندین لایه است و به هر مقدار تأمل و تدبر بیشتر شود، مفاهیم ژرف‏تر به دست می‏آید. بنابراین قرآن مجید برای همه مردمان قابل استفاده است. برخی از نگاه به کلمات آن و تلاوت آهنگین آن لذت می‏برند و گروهی از ترجمه آن و برخی از تفسیر و برخی از لطایف و حقایق قرآن بهره می‏برند

حدیث:

1-امام سجاد(ع) فرموده است: «کتابُ اللهِ عزوجل على اربعه أشیاء: علی العباره، و الاشاره و اللّطائف و الحقایق. فالعباره للعوام و الأشاره للخواصّ و اللَّطائف للاولیاء و الحقایق للأنبیاء»  ؛ «کتاب خدای عزوجل بر چهار چیز است: عبارت (ظاهر)، اشاره، لطایف و حقایق. عبارت، برای عامه مردم است، اشاره برای خواص، لطایف برای اولیا و حقایق برای انبیاء»(بحارالانوار، ج 92، ص 20، ح18)

2-امام کاظم(ع) فرمودند:قرآن را در حالت ناپاک بودن و جُنُب‌بودن لمس نکن وآن را آویزان نکن، خداوند می‌فرماید: لا یَمَسُّهُ إِلا المُطَهَّرُونَ (بحرالعرفان، ج۱۵، ص282)

3-ابن عباس (ره)می گوید: در آیه لایَمَسُّهُ إِلَّا المُطَهَّرُونَ؛دو قول وجود دارد.معنای آیه در قول اوّل این است که جز فرشتگان که به پاکی از گناهان توصیف شده‌اند کسی نمی‌تواند به آن دست یابد و در قول دوّم این است که جز پاک‌شدگان از شرک کسی نمی‌تواند به قرآن دست یابد.( تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۱۸)

4- در منابع اهل سنت نیز آمده است، از جمله از طرق مختلف نقل شده: پیغمبر(ص) فرمود: لایَمَسَّ الْقُرْآنَ إِلاّ طاهِرٌ: «قرآن را جز افراد پاک نباید مس کند».(الدر الننثورجلد 6، صفحه 162).

نتیجه: فهم حقایق باطنی قرآن بدون طهارت نفس و رذایل و آلودگی‏های نفسانی امکان‏پذیر نیست؛ و راه تحصیل طهارت برای همه باز است؛ یعنی، همان طور که افراد می‏تواند با وضو به مس ظاهری قرآن دست یابند، با طهارت دل نیز می‏توانند به لمس باطنی قرآن راه یابند. 

نکته ها:

1-در قرآن، خداوند و آنچه مربوط به اوست، به صفت «کریم» متّصف شده‌اند:

خداوند، کریم است. «ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ» انفطار، 6.

قرآن، کریم است. «إِنَّهُ لَقُرْآنٌ کَرِیمٌ» واقعه، 77.

رسول خدا، کریم است. «وَ جاءَهُمْ رَسُولٌ کَرِیمٌ» دخان، 17.

واسطه نزول وحى (جبرئیل)، کریم است. «إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ کَرِیمٍ» تکویر، 19.

حضرت على علیه السلام در خطبه 152 نهج‌البلاغه، اهل بیت را «کرائم القرآن» مى‌نامد.

انسان نیز به عنوان برترین مخلوق الهى، مورد کرامت است. «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ» اسراء، 70.

2-تلاوت الفاظ و فهم لغات قرآن، براى همه ممکن است، امّا تماس با روح قرآن، طهارتى مخصوص مى‌خواهد. «لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیراً»( احزاب/33 ) لذا نفرمود:

«لا یقرئه و لا یفهمه الّا المطهّرون» بلکه فرمود: «لا یَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ» و تماس، معناى خاص دارد. چنانکه در روایت آمده است: تنها مقرّبان درگاه الهى با قرآن تماس پیدا مى‌کنند. (تفسیر درّالمنثور)

داستان:

امام حسن و امام حسین(علیهم السلام)در کودکی با پیرمردى برخورد کردند که مشغول وضوگرفتن بود، ولى متوجه شدند که او وضو را درست و نیکو نمی‌گیرد، حسنین[براى این‌که آن پیرمرد را آگاه نمایند] با یکدیگر به گفتگووبحث پرداخته و هر کدام به دیگری می‌گفت که وضوى من از تو صحیح‌تر است! سپس به آن پیرمرد گفتند که ما هر دو وضو می‌گیریم و تو بین ما قضاوت کن که کدام‌یک وضویش بهتر است؟! آنگاه بعد از وضو از پیرمرد پرسیدند که کدام‌یک از ما نیکوتر وضو گرفتیم؟! پیرمرد(که متوجه ماجرا شده بود) گفت: شما هر دو بسیار خوب وضو گرفتید، ولى من پیرمرد نادان بودم که وضوى خوبی نگرفته بودم! و اکنون طریقه صحیح وضوگرفتن را از شما آموخته و به برکت وجودتان و به دنبال دلسوزی شما بر پیروان جدّ خود،  از این پس خود را اصلاح می‌کنم .(ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ج 3، ص 400)